اجزا لنز و کیفیت تصویر
منظور از لنز در این مقاله مجموعه عدسی هایی است که برای جمع کردن پرتوهای نور مقابل دوربین و تمرکز آنها روی سنسور بکار می رود و به اختصار به جای مجموعه لنز به آن لنز می گوییم. می توان گفت که همه انواع دوربین ها دارای لنز هستند که هر یک از چندین عدسی مختلف تشکیل شده است. به عنوان مثال لنز AF-S NIKKOR 50mm شرکت نیکون دارای ۷ عدسی درون بدنه خود است.
وظیفه سازنده لنز این است که با کمترین اجزا و با کمترین هزینه بتواند لنزی بسازد که تصویر تولید شده توسط آن کمترین اعوجاج های نوری را داشته باشد. به منظور حفظ کیفیت تصویر ایجاد شده سازنده ملزم به استفاده از المان های مختلفی درون لنز است که سبب بزرگ و سنگین شدن و نهایتاً گران شدن لنز می گردد. به عنوان مثال لنز AF-S NIKKOR 800mm که از جدیدترین لنزهای ساخت شرکت نیکون و مناسب عکاسی حیات وحش یا مسابقات ورزشی است قیمتی حدود ۱۶۰۰۰ دلار دارد.
به طور کلی می توان گفت که اعوجاج های نوری (Aberration) در نقاطی از تصویر ایجاد می شوند که در آن نقاط نور نتوانسته است پس از عبور از لنز همانند نقطه متناظرش بر روی سوژه، روی سنسور متمرکز شود. این عدم تمرکز پرتوها می تواند سبب از دست رفتن کنتراست، محو شدگی (Blurring) و یا تطابق نیافتن رنگ ها که به اعوجاج رنگی (Color Aberration) موسوم است، منجر شود. دقت کنید که اعوجاج به معنی فوکوس نبودن تصویر نیست. زمانی که تصویر فوکوس نباشد پرتوهای نور در جلوتر یا عقبتر از سنسور متمرکز و فوکوس شده اند. غیر از اعوجاج های گفته شده لنزها ممکن است دچار کاهش روشنایی باشند که به صورت شعاعی و با دور شدن از مرکز تصویر افزایش می یابد. به این اعوجاج محو شدن لبه یا Vignetting گفته می شود. یک اعوجاج دیگر که سبب بهم خوردن شکل تصویر می شود تابیدگی یا Distortion نام دارد. به تصویر زیر و همچنین تاثیر اعوجاجهای مختلف لنز روی آن توجه کنید.
تمام اعوجاج های بررسی شده در بالا با درجات مختلف در لنزهای مختلف وجود دارد. معمولاً هر جا که گفته می شود که یک لنز کیفیت تصویری کمتری از یک لنز دیگر دارد منظور بالا بودن مقدار این اعوجاج ها در تصویر ثبت شده با این لنزها است.
فاصله کانونی
فاصله کانونی لنز تعیین کننده زاویه دید لنز و میزان بزرگنمایی سوژه است. به طور کلی لنزهای واید فاصله کانونی کمتر و زاویه دید بیشتر و لنزهای تله فاصله کانونی بیشتر و زاویه دید کمتری دارند. اما نام گذاری لنزها به تله و واید چگونه انجام می شود؟ پاسخ در این است که همه لنزها با لنز نرمال (یا استاندارد) که زاویه دیدی تقریبا برابر چشم انسان یعنی حدود ۴۵ درجه دارد، سنجیده می شوند. لنزهایی با فاصله کانونی کمتر از لنز نرمال به لنز واید و با فاصله کانونی بیشتر به لنز تله موسوم هستند.
به غلط تصور می شود که تغییر فاصله کانونی لنز سبب تغییر پرسپکتیو عکس می شود. در صورتی که تنها چیزی که سبب تغییر پرسپکتیو می گردد فاصله شما به عنوان عکاس و سوژه است و فاصله کانونی لنز در این حالت نقشی ندارد. در صورتی که بخواهید با دو فاصله کانونی مختلف یکی تله و دیگری واید طوری از سوژه عکس بگیرید که در هر دو حالت سوژه تمام کادر عکس را پر کند در این صورت ناچار به تغییر فاصله و در نتیجه پرسپکتیو خواهید شد. شکل زیر دو عکس که یکی با لنز واید و یکی تله گرفته شده اند را نشان می دهد. از آنجا که عکاس سعی کرده که محل دو چراغ نزدیک به خود را در هر دو عکس ثابت نگه دارد در نتیجه سبب تغییر پرسپکتیو شده است. توجه کنید که عکاس در دو محل مختلف در راهرو ایستاده و این دو عکس را گرفته است.
جدول زیر فاصله کانونی مختلف لنزها و کاربردهای هر یک را نشان می دهد. توجه داشته باشید که این یک تقسیم بندی تقریبی است و می توان آن را نقض کرد. این فواصل کانونی برای دوربینی با سنسور ۳۵ میلیمتری (فول فریم) بیان شده است. در صورتی که دوربینی با اندازه متفاوتی دارید می توانید با ضرب کردن نسبت ضلع بزرگتر سنسور دوربین خود به ۳۵ میلیمتر در فاصله کانونی های گفته شده در جدول زیر، فاصله کانونی معادل برای دوربین خود را بدست آورید.
| فاصله کانونی | کاربرد |
|---|---|
| ۲۸ میلیمتر و کوچکتر | عکاسی معماری |
| ۲۱ تا ۳۵ میلیمتر | منظره¬های طبیعت |
| ۳۵ تا ۷۰ میلیمتر | عکاسی خیابانی و مستند |
| ۷۰ تا ۱۳۵ میلیمتر | پرتره |
| ۱۳۵ تا ۳۰۰ میلیمتر و بالاتر | حیات وحش و مسابقات ورزشی |
نکته دیگری که در خصوص لنزهای تله وجود دارد تاثیر شدید لرزش دست عکاس بر روی تصویر آن است. به همین دلیل است که بیشتر لنزهای تله مجهز به مکانیزم هایی برای کم کردن اثرات لرزش دست موسوم به لرزشگیر (Image Stabillizer در کنون یا Vibration Reduction در نیکون) هستند. همچنین لنزهای تله به فلر شدن تصویر حساسیت بیشتری دارند.
فاصله کانونی و دوربین روی دست
فاصله کانونی لنز میتواند سبب سخت شدن عکس گرفتن بدون سه پایه شود. یعنی در زمانی که دوربین را بر روی دست گرفته اید در صورتی که فاصله کانونی بلندی انتخاب کرده اید کوچکترین لرزش دست میتواند سبب محو شدن تصویر گردد. برای فهم بهتر این مسئله فرض کنید که یک پوینتر لیزری را در دست گرفته اید و روی دیوار مقابل خود لیزر انداخته اید. هر چه فاصله شما و دیوار بیشتر باشد اثرات لرزش دست شما بر روی دیوار بیشتر نمایان خواهد شد. یک راه حل این مشکلی بالا بردن سرعت شاتر است.
یک قانون سر انگشتی برای عکاسی روی دست به نحوی که تصویر نهایی واضح بماند استفاده از سرعت شاتری برابر یک بر روی مقدار فاصله کانونی بر حسب ثانیه است. به عنوان مثال برای عکاسی با لنزی با فاصله کانونی ۲۰۰ میلیمتر بر روی یک دوربین ۳۵ میلیمتری حداقل سرعت شاتر برای محو نشدن تصویر برابر ۲۰۰/۱ ثانیه است.
لنز زوم در برابر لنز پرایم
لنزهای زوم لنزهایی هستند که عکاس می تواند در یک بازه محدود فاصله کانونی آن را تغییر دهد. در حالی که در لنزهای پرایم این امکان وجود ندارد و فاصله کانونی لنز ثابت است. یک مزیت بزرگ لنزهای زوم در این است که بدون تغییر لنز به عکاس امکان انتخاب ترکیب بندی و پرسپکتیوهای مختلف را می دهد. این توانایی به ویژه در عکاسی از کودکان یا عکاسی خبری مزیت مهمی به شمار می آید.
البته استفاده از لنز زوم، لزوماً به معنای تغییر ندادن محل عکسبرداری نیست. در شکل زیر تصویر یک سگ به همراه دو تصویر دیگر از همان سوژه که با استفاده از لنز زوم ثبت شده اند نشان داده شده است. در صورتی که از لنز پرایم برای ثبت این تصویر استفاده می شد بدون برش دادن تصویر امکان رسیدن به چنین کادربندی ای وجود نداشت.
ممکن است تا اینجا از خود بپرسید که چرا یک عکاس باید با انتخاب یک لنز پرایم خود را محدود کند؟ لازم است بدانید که لنزهای پرایم مدتها پیش از لنزهای زوم ساخته و استفاده می شدند. در واقع اولین لنزهای عکاسی ساخته شده در زمره لنزهای پرایم قرار می گرفتند. پاسخ در این است که لنزهای پرایم نسبت به لنزهای زوم دارای کیفیت بسیار بالاتری هستند. هر چند امروزه لنزهای زوم که دارای کیفیتی مشابه لنزهای پرایم باشند در بازار یافت میشود اما معمولاً قیمتی سرسام آور دارند. به طور کلی با کیفیت برابر مزیت لنزهای پرایم نسبت به زوم در قیمت، وزن و سرعت آنهاست. لنزهای پرایم به علت ثابت بودن فاصله کانونی نیاز به مکانیزم های پیچیده برای زوم نداشته و در نتیجه سبکتر و کوچکترند. اما منظور از سریع بودن لنز اشاره به توانایی بالای لنز برای عبور دادن نور از دیافراگم خود دارد که در نتیجه باعث می شود عکاس بتواندبا سرعت شاتر بالاتر عسکبرداری کند. به طور کلی لنزهای پرایم دارای روزنه دیافراگم بزرگتری هستند و به همین دلیل به لنزهای سریع (Fast Lens) نیز معروف هستند.
در دوربین های کامپکت معمولا بر روی لنز آنها عباراتی مانند ۳X، ۴X و … مشاهده می کنید. این عدد در واقع نسبت بیشترین به کمترین فاصله کانونی لنز را نشان می دهد و لزوما به معنای بزرگنمایی بیشتر لنز نسب به یک دوربین دیگر نیست. زیرا ممکن است که مقدار کوتاهترین فاصله کانونی این دو دوربین با هم یکی نباشد.
تاثیر دیافراگم لنز یا عدد دیافراگم
بازه عدد دیافراگم مشخص می کند که یک لنز در چه محدوده ای می تواند اندازه روزنه دیافراگم را به منظور کنترل مقدار نور رسیده به سنسور، تغییر دهد. اندازه روزنه دیافراگم را با اعداد دیافراگم مشخص می کنند. هرچه اندازه دیافراگم کوچکتر باشد عدد دیافراگم بزرگتر و بالعکس است. در واقع عدد دیافراگم به صورت نسبت فاصله کانونی لنز به قطر روزنه لنز تعریف می شود و یک عدد بی بعد می باشد.
لنزهایی که دارای روزنه دیافراگم بزرگتری هستند از آنجا که میزان نور بیشتری را از خود عبور می دهند و به عکاس اجازه عکسبرداری با سرعت شاتر بالاتری را می دهند، به لنزهای سریع خوانده می شوند.
| عدد دیافراگم | اندازه روزنه دیافراگم | سرعت شاتر | عمق میدان |
|---|---|---|---|
| بزرگتر | کوچکتر | بیشتر | بیشتر |
| کوچکتر | بزرگتر | کمتر | کمتر |
در صورتی که قصد خرید یک لنز دارید به بازه دیافراگم لنز توجه کنید. هرچه این بازه بیشتر باشد امکانات بیشتری برای ثبت خلاقانه تصاویر به شما می دهد. یکی از مهمترین مشخصه های لنز که باید به آن دقت کنید، کوچکترین عدد دیافراگم است که جایی در کنار فاصله کانونی بر روی جعبه نوشته می شود.
عکاسی پرتره، ورزشی و تئاتر به علت نیاز به سرعت های شاتر بالا یا عکاسی در نور کم نیاز به لنزهای سریع دارند. لنزهای سریع به علت داشتن عدد دیافراگم پایین معمولا تصویری با عمق میدان بسیار کم ثبت می کنند. این موضوع در عکاسی پرتره که نیاز به جلب توجه مخاطب بر روی سوژه و محو کردن پس زمینه دارند، یک مزیت محسوب می شود. در دوربینهای SLR درصورتی که از لنزهای با عدد دیافراگم کوچکتر استفاده می کنید سبب می شود که تصویر در چشمی دوربین نیز روشن تر بوده و همچنین در شرایط نور کم محیط، فوکوس بهتر و دقیقتر انجام شود.
| کوچکترین عدد دیافراگم | میزان نسبی نور ورودی | انواع رایج لنز |
|---|---|---|
| f/1.0 | ۳۲X | سریعترین لنزهای پرایم موجود |
| f/1.4 | ۱۶X | لنزهای پرایم |
| f/2.0 | ۸X | لنزهای پرایم |
| f/2.8 | ۴X | لنزهای زوم سریع |
| f/4.0 | ۲X | لنزهای زوم سبکتر یا زوم های با فاصله کانونی خیلی بلند |
| f/5.6 | ۱X | لنزهای زوم سبکتر یا زوم های با فاصله کانونی خیلی بلند |
هرچند مقدار کوچکترین عدد دیافراگم لنز در توانایی آن در عکاسی با نور کم بسیار موثر است، اما بیشترین مقدار دیافراگم معمولا اهمیت چندانی ندارد. در عمل از حداکثر عدد دیافراگم لنز یعنی کوچکترین اندازه روزنه دیافراگم به دلیل رخدادن پدید تفرق یا پراش (Diffraction) که سبب موج دار شدن تصویر می گردد، استفاده نمی شود.
در بیشتر لنزهای زوم یک بازه از عدد دیافراگم بر روی آنها نوشته شده است. این بازه در واقع تغییر کمترین عدد دیافراگم ممکن لنز را در کل بازه فاصله کانونی خود در حین زوم کردن نشان می دهد. زیرا بسته به اینکه چه فاصله کانونی را انتخاب کنید اندازه بزرگترین روزنه دیافراگم تغییر می کند. به بیان دیگر بازه نشان داده شده فقط مقدار تغییر کوچکترین عدد دیافراگم را با تغییر فاصله کانونی نشان می دهد. به عنوان مثال در تصویر نشان داده شده از لنز زوم ۱۸-۱۳۵ نیکون، بازه ۳٫۵-۵٫۶ بر روی لنز حک شده است که نشان می دهد کوچکترین عدد دیافراگم قابل دستیابی در فاصله کانونی ۱۸ میلیمتر f/3.5 و در ۱۳۵ میلیمتر f/5.6 است. در آخر باید گفت که در صورتی که ناچار به استفاده از عدد دیافراگم خاصی نیستید، بنا به توصیه سازندگان لنز بهتر است از عددهای دیافراگم میانی لنزهای زوم استفاده کنید تا کمترین اعواجاج را در تصویر خود داشته باشید.
[سایت cambridgeincolour ]
اولین باشید که نظر می دهید