حدود ۱۷۵ سال از اختراع عکس و فرآیند عکاسی می گذرد و در طی این مدت دنیای عکاسی با تغییرات زیادی مواجه شده است. یکی از مهمترین این تغییرات شاید اختراع فیلم های رنگی باشد که پس از حدود ۱۰۰ سال که عکاسی فقط به شکل سیاه و سفید انجام می شد، رنگ را وارد عکاسی نمود. می توان گفت که عکاسی دو سوم عمر خود را به شکل سیاه و سفید و فقط با نمایش تضاد بین روشن و تاریک و سیاه و سفید طی کرده است. اما در فرآیند ثبت تصویر رنگی عکاس لازم است تا از عناصر بصری جدیدی که رنگ در اختیار او می گذارد نیز استفاده بهینه را بنماید. این مقاله بر گرفته از کتاب رنگ در عکاسی نوشته هارالد مانته است و سعی شده است تا نکات مهم در استفاده از انواع تضادها در عکاسی را ارائه کند.
انواع تضاد رنگی
همانگونه که گفته شد در عکاسی رنگی علاوه بر تضاد روشن و تاریک، تضادهای دیگری نیز در اختیار عکاس است. به طور خلاصه می توان ۶ عامل را در ایجاد تضاد رنگی موثر دانست:
۱- تضاد سیاه و سفید
از تکنیک های اولیه خلق تصاویر از ابتدای پیدایش عکاسی بوده است که هنوز نیز می تواند چه در عکس های سیاه و سفید و چه رنگی استفاده گردد.
۲- تضاد رنگ مایه
استفاده از رنگ هایی که در دایره رنگ (ایتن) در مقابل یکدیگر قرار دارند و اصطلاحا رنگ های مکمل هستند مثل زرد و بنفش، سبب خلق تضاد رنگ مایه در عکس می گردد. گاهی از سه رنگ که محل آن ها روی دایره رنگ راس های یک مثلث متساوی الاساقین را تشکیل می دهند برای ایجاد چنین جلوه ای استفاده می شود. استفاده از رنگ های اصلی زرد و آبی و قرمز در عکس سبب ایجاد تصویری پویا و سرزنده می گردد که فضای عموما شادی را القا می نماید. در صفحه آرایی کتاب های کودکان از این سه رنگ به طور همزمان برای ایجاد جوی شاد و سرزنده در کتاب ها استفاده می گردد. علاوه بر این رنگ های مکمل سه گانه ممکن است از رنگ های بیشتری نیز استفاده گردد.
۳- تضاد کمیت
بر اساس کارهای گوته به رنگ ها ارزش درخشندگی متفاوتی داده شده است. در مقاله مربوط به نشانه شناسی رنگ ها بیان شد که برای ایجاد تعادل در نقاشی و تصویرسازی سعی می شود تا میان سطح اشغال شده رنگ با ارزش درخشندگی آن نسبت معکوسی وجود داشته باشد. بر هم زدن این تعادل سبب خلق جلوه بصری تضاد کمیت رنگ در عکاسی می گردد.
۴- تضاد همزمانی
آزمایش ها نشان می دهد که چشم انسان تمایل دارد تا با دیدن هر رنگ مکمل آن را نیز ببیند و می شود اینگونه بیان کرد که چشم مکمل هر رنگی که می بیند را نیز طلب می کند. این پدیده سبب تغییر در رنگ مایه رنگ ها نیز می گردد. خاکستری که رنگ خنثی ای است در این مورد بیشترین تغییرپذیری را دارد اما با درجات کمتر در مورد رنگ های دیگر نیز این موضوع وجود دارد. آزمایش زیر را انجام دهید تا متوجه این موضوع بشوید. به مدت ۳۰ ثانیه به نقطه سیاه وسط تصویر خیره شوید. سپس به یک سطح سفید نگاه کنید. چه می بینید؟
احتمالا یک مربع قرمز با حاشیه بنفش. یعنی سیستم بینایی (چشم و مغز توامان) رنگ های مکمل تصویر قبل را در خود نگه می دارد. با علم به این موضوع زمانی که از یک رنگ در عکس استفاده گردد اما مکمل آن وجود نداشته باشد، چشم ناچار به تصور آن رنگ شده و سبب خلق جلوه تضاد موسوم به تضاد همزمانی می گردد.
۵- تضاد درجه حرارت
معمولا به رنگ ها در دایره رنگ صفت سرد و یا گرم بودن نیز داده می شود. منظور از این سرد و گرم بودن با مفهوم دمای رنگ در عکاسی تفاوت دارد و کاملا برعکس یکدیگر هستند. دمای رنگ در عکاسی که با کلوین بیان می شود پایه و اساس علمی داشته و برای تنظیم تراز سفیدی دوربین استفاده می شود در حالی که سر و گرم بودن رنگ یک صفت حسی است و ریشه علمی ندارد. رنگ های مایل به رنگ آتش و قرمز رنگ های گرم و رنگ های مایل به رنگ آب رنگ های سرد خوانده می شوند. رنگ قرمز – نارنجی را گرمترین و نقطه مقابلش، آبی – سبز را سردترین رنگ در دایره رنگ ۱۲ تایی محسوب می کنند.
۶- تضاد اشباع
تضاد اشباع زمانی است که عکاس در عکس خود از عموما یک رنگ اما با درجات اشباع و سیری متفاوتی استفاده می کند.
منبع: رنگ در عکاسی [هارالد مانته] – پیروز سیار
اولین باشید که نظر می دهید